به منظور رفع موانع و مشکلات فعالیت و تولید شرکت‌های دانش بنیان و ایجاد تحول در این حوزه، طرح جهش تولید دانش بنیان در مرداد سال 1399، در دستور کار نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گرفت که سرانجام با بررسی و کارشناسی ماده‌های آن توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی، طرح جهش دانش بنیان به تصویب رسید.
برخی از ماده‌های این طرح، برای بررسی بیشتر به کمیسیون ارجاع داده شد و سرانجام پس از تائید شورای نگهبان در اردیبهشت سال 1401 به تصویب نهایی رسید و برای اجرا به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد. ما در این مقاله به بررسی دقیق این طرح خواهیم پرداخت.
با فن بنیان همراه باشید:
شاید در ابتدا بهتر باشد با کلمه داشن بنیان آشنا شده و بدانید که دانش بنیان یعنی چه؟
کلمه دانش بنیان، یک اصطلاح کاربردی پیرامون یک مجوز یا گواهینامه است که توسط کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌های دانش بنیان که تحت نظر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری می‌باشد صورت می گیرد و برای یک شرکت بر اساس محصولات و خدمات آن‌ها صادر می‌گردد.
اهداف طرح جهش تولید دانش بنیان
اولین بار قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان در سال ۱۳۸۹ تصویب و برای اجرا ابلاغ شد. عملاً طرح جهش تولید دانش بنیان، ادامه‌ی همین قانون مصوب و ابلاغ شده است. از آن جایی که طرح جهش دانش بنیان، یک قانون جدید محسوب می‌شود، نیاز به یک سری آئین نامه دارد و از طرفی دیگر، آئین نامه‌های قانون جهش تولید دانش بنیان، بحث‌های حقوقی جدی دارد که باید تمامی دستگاه‌ها در تدوین و بررسی آن، مشارکت داشته باشند.
- قانون جهش دانش بنیان، مشتمل بر بیست ماده است و در راستای تکمیل قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سازی طرح‌های شرکت‌های دانش بنیان با هدف رفع چالش‌ها و مشکلات پیش روی شرکت‌های دانش بنیان تهیه و تدوین شده است. از دیگر اهداف این قانون، تأمین الزامات مورد نیاز برای رشد اقتصادی حوزه دانش بنیان به شمار می‌رود.
- این طرح که به پشتوانه همفکری با فعالان زیست بوم فناوری و نوآوری کشور تدوین شده، در جهت رفع مشکلات حوزه تولید دانش بنیان طراحی و به تصویب رسیده است که در صورت اجرا، می‌تواند مسیر پیشرفت و تحقق اهداف اقتصاد دانش بنیان را هموارتر کند. مجلس معتقد است با قانونی شدن این طرح، شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش بنیان که ریاست آن را رئیس جمهور بر عهده دارد، می‌تواند شرکت‌های دانش بنیان را از حاشیه اقتصاد خارج کند.
- در طرح جهش دانش بنیان، تلاش شده است با اعتباربخشی به فعالیت‌های دانش‌بنیان از طریق ضمانت ریسک فناوری، تسهیل فعالیت‌های این حوزه و تشویق بخش خصوصی به تحقیق و توسعه از طریق اعطای اعتبار مالیاتی به آن ها، تحولی در امر تولید دانش بنیان ایجاد شود.
- در این طرح، مشوق‌هایی برای انعقاد قراردادهای تحقیق و توسعه‌ای میان صنایع تولیدی با دانشگاه درنظر گرفته شده است تا ارتباط دانشگاه با صنعت، صنایع و واحدهای تولیدی توسعه یابد.
- همچنین براساس یکی از مصوبات مهم طرح جهش دانش بنیان، در صورتی که تعهدات مالی دستگاه‌های اجرایی به واحدها و موسسات تحت حمایت قانون جهش دانش بنیان، به تعویق بیفتد، سازمان برنامه و بودجه موظف است تا تعهدات مالی دستگاه‌های اجرایی به واحدهای تحت حمایت را از محل بودجه این دستگاه‌ها تسویه کند.
- همچنین بر اساس طرح جهش دانش بنیان، هیات امنای دانشگاه‌ها، موسسات آموزشی و پژوهشی، جهاد دانشگاهی و پارک های علم و فناوری مجوز داده خواهد شد تا در راستای تحقق و توسعه اهداف و ماموریت‌های علمی، آموزشی و پژوهشی، سازمان توسعه و سرمایه گذاری وابسته به خود را تأسیس کند تا بتوانند به صورت مستقیم یا از طریق بازار سرمایه و یا به صورت غیرمستقیم از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی در طرح های فناورانه سرمایه گذاری کنند.
- تعیین مشو‌ق‌های مالی برای ترغیب بانک‌ها به سرمایه گذاری در طرح‌های مصوب شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش بنیان از دیگر مواد مصوبات طرح جهش دانش بنیان است.
مهم‌ترین ویژگی‌های طرح جهش دانش بنیان
به طور کلی، قانون جهش تولید دانش بنیان، سه محور اصلی دارد:
- محور اول، پیوند حوزه دانش بنیان و ابزارهای مالی آن با اقتصاد اصلی کشور است. پیش از این، در حوزه دانش بنیان، صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق‌های پژوهش و فناوری برای وضعیت قبلی نیازهای شرکت‌های دانش بنیان کفایت می‌کرد، اما در حال حاضر با افزایش سرمایه اقتصادی شرکت‌های دانش بنیان، ضروری است که نظام مالی و نظام بازار سرمایه با اقتصاد دانش بنیان همسو شود.
به همین منظور بخش‌های مهمی از این قانون، ایجاد پیوند بین صندوق نوآوری و شکوفایی با صندوق توسعه ملی و صندوق‌های پژوهش فناوری با نظام مالی کشور و در واقع پیوند نهادهای مالی دانش بنیان با بازار سرمایه و بازار بورس را هموار می‌کند. از این جهت، این قانون یک پیشرفت مهم است که ظرفیت‌های قانونی جدیدی را ایجاد می‌کند.به صورت کلی قانون جهش تولید، در سه محور بازارسازی و صیانت از بازار، ایجاد ظرفیت‌های جدید در بازار بانکی و بازار سرمایه و رفع موانع تولید شرکت‌های دانش بنیان متمرکز شده است. - محور دوم، رفع چالش‌ها و مانع زدایی از منظر مسائل قانونی است. در اجرای قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان، یکسری چالش‌های قانونی وجود داشت که در سطح مقررات حل نمی‌شد و باید برخی از مواد قانونی مربوط به آن، اصلاح می‌شد. برخی از این اصلاحات در قوانین اصلی کشور مانند مالیات و بیمه و نظایر آن است.
- محور سوم، نیز ایجاد بازار و فرصت‌های فعالیت و حمایت از نمونه سازی، تولید بار اول و صنعت ماشین سازی است.
به صورت کلی قانون جهش تولید در سه محور بازارسازی و صیانت از بازار، ایجاد ظرفیت‌های جدید در بازار بانکی و بازار سرمایه و رفع موانع تولید موسسات و شرکت‌های دانش‌بنیان متمرکز شده است.
طرح‌هایی مانند طرح جهش دانش بنیان، برای رشد حوزه دانش بنیان کشور می‌تواند کمک شایانی به رشد اقتصاد غیرنفتی کشور نماید. با توجه به این که در حال حاضر، شرکت‌های دانش بنیان سهم حداکثر یک درصدی از اقتصاد کشور را دارند، بدیهی است، مطرح شدن این طرح در قوه مقننه به عنوان نهاد اصلی قانون گذاری، چشم انداز امیدوارکننده و مثبتی از شرایط آینده در این زمینه‌ها ارائه می‌کند.
بدون شک کشور نیازمند جدا شدن از اقتصاد نفتی است و با توجه به توانایی غیرقابل انکار نخبگان کشور (توانایی که شرایط جذب این نخبگان در کشورهای خارجی را تسهیل کرده است)، می‌توان از این طریق به هدف توسعه اقتصاد غیرنفتی کشور دست یافت.
در مجموع:
با توجه به توضیحات داده شده، طرح جهش تولید دانش بنیان، مشتمل بر بیست ماده است که در راستای تکمیل قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری‌ها و اختراعات و با هدف رفع چالش‌ها و مشکلات پیش روی شرکت‌های دانش بنیان تهیه و تدوین شده است. لازم به ذکر است که این طرح دارای سه محور اصلی شامل پیوند حوزه دانش بنیان و ابزارهای مالی آن با اقتصاد اصلی کشور، رفع چالش‌ها و مانع زدایی از منظر مسائل قانونی، ایجاد بازار و فرصت‌های فعالیت است.
