چگونه استارتاپ دانش بنیان داشته باشیم؟

ترویج مفهوم استارتاپ خیلی قدیمی نیست و شاید تنها یک یا دو دهه از استفاده از این لغت در ایران و سایر نقاط جهان می‌گذرد، اما متاسفانه به دلیل جذابیت این لغت یا به هر حال رقابت‌های ناسالم، شاهد استفاده پرتکرار از این عنوان برای مشاغل و کسب و کارهای مختلف هستیم. استفاده از این عنوان برای کسب‌ و کارهای مختلف هیچ اعتباری به آن‌ها نبخشیده است و این تلاش و کوشش افراد عضو، در این تیم است که می‌تواند باعث موفقیت آن‌ها شود. در این مقاله قصد داریم توضیحات جامعی درباره استارتاپ دانش بنیان ارائه دهیم.

با فن بنیان همراه باشید:

• استارتاپ دانش بنیان چیست؟
• مراحل راه‌اندازی استارتاپ دانش بنیان
• مهم ترین شرایط محصولات یا خدمات دانش بنیان

استارتاپ دانش بنیان چیست؟

وب‌سایت‌ها و منابع اینترنتی مختلفی به تعریف مفهوم استارتاپ و اصول و مبانی مربوط به آن پرداخته‌اند و تنها با یک جست و جوی اینترنتی ساده در برخی از این سایت‌ها، می‌توان به تعاریف گوناگون از آن دست یافت. البته ناگفته نماند که اشتباهاتی در این تعریف‌ها نیز وجود دارد که مورد بحث ما در این مطلب نیست. به طور کلی، عنوان استارتاپ به پروژه‌هایی اطلاق می‌شود که در جریان آن، یک ایده خام، به کمک تلاش و کوشش یک گروه به تولید یک محصول می‌انجامد و زمینه برای فروش آن محصول فراهم می‌شود.
در واقع، استارتاپ، تمامی مسیر از صفر تا صد را طی می‌کند و تمامی مراحل را به صورت آزمون و خطا و یا یادگیری اصول و مبانی پایه آن انجام می‌دهد. حال ممکن است شروع مفهوم استارتاپ به صورت یک کار علمی خیلی پیچیده مانند یک اختراع سخت در حوزه نرم افزاری باشد، یا یک گروه بازاری تصمیم به تغییر در یک محصول خیلی ساده بگیرند و زمینه ورود آن به بازار به عنوان یک محصول جدید را فراهم کنند.
پس لازم است که دوباره تکرار کنیم، ایده‌های موفق استارتاپی یا استارتاپ‌های موفق جهانی و استارتاپ‌های موفق ایرانی لزوماً بر روی کارهای علمی پیچیده کار نمی‌کنند؛ بلکه در تولید یک محصول و در فروش آن به مشتری، موفق‌تر از دیگران هستند.
شاید برای شما نیز این سؤال پیش آمده باشد که چرا اغلب کسانی که قصد راه اندازی یک کسب‌و‌کار را دارند، ترجیحاً از لفظ و مفهوم استارتاپ برای آن استفاده می‌کنند؟ باید بپذیریم که این موضوع بیشتر جنبه روانی دارد و البته در برخی موارد نیز، حمایت دولتی از برخی شرکت‌ها باعث می‌شود که این برچسب را بر روی کسب‌و‌کار خود بچسبانند.

اگر ما، راه اندازی استارتاپ را به عنوان شروع یک کسب‌و‌کار جدید در نظر بگیریم، جنبه روانی این موضوع بیشتر از این مسئله نشأت می‌گیرد که همه انسان‌ها به دنبال چالش‌های جدید و در حقیقت دیده شدن هستند. وقتی که شخصی اقدام به تولید یک محصول جدید و جذاب در سطح جامعه می‌کند، تعداد کسانی که این محصول را انتخاب می‌کنند و به عنوان انتخاب اول خود در نظر می‌گیرند، تعیین کننده میزان موفقیت استارتاپ است. بنابراین وقتی که شخصی بر روی یک کار جدید ریسک می‌کند و در تصور خود به این نتیجه می‌رسد که محصول مورد نظر باعث دیده شدن و حتی برند شدن آن می‌شود، سعی می‌کند که به اشکال مختلفی این کار را مطرح کند.
با این تفاسیر، مفاهیمی مانند تازه بودن، دیده شدن، امتیازات دولتی برای استارتاپ‌ها، منحصر به فرد بودن، جنبه‌های روانی، و تمایل به رسیدن به موفقیت از صفر تا صد، اصلی‌ترین دلایلی هستند که بیشتر افراد به راه اندازی یک کسب‌و‌کار جدید و استارتاپ تمایل دارند.

 

مراحل راه اندازی استارتاپ دانش بنیان

در اینجا لازم می‌بینیم که مراحل راه اندازی استارتاپ را به شکل جزئی معرفی کنیم تا شما نیز بتوانید از آن به عنوان یک الگو برای راه اندازی کسب‌وکار خود استفاده کنید. اگر قصد راه اندازی یک استارتاپ دانش بنیان را دارید، باید مراحل زیر را به طور دقیق دنبال کنید:

• ایده‌پردازی
  مفهوم استارتاپ از یک ایده شروع می‌شود، این ایده ممکن است خلاقانه بوده و یا ممکن است برگرفته از یک کسب‌و‌کار خارجی یا داخلی باشد. به عنوان مثال، قرار نیست که همیشه یک کسب‌ و‌ کار جدید برمبنای یک اختراع جان بگیرد، شاید یک فرد خلاق بتواند با تغییر کوچکی در یک فلاسک چای، توجه مشتریان را به آن جلب کرده و آن را به عنوان محصول بفروشد. پس همیشه قرار نیست ایده یک استارتاپ، پیچیده و سنگین باشد یا هزینه زیادی برای سرمایه گذاری لازم داشته باشد.
• تحقیق و تعیین نقشه راه
  گام دوم که برای تحقق بخشیدن به مفهوم استارتاپ باید بردارید، برداشتن یک کاغذ سفید و نوشتن نقشه راه است. در واقع این یک طرح خام از ایده شما و مسیر کلی آن است و باید در آن مشخص کنید که می‌خواهید به چه نقطه‌ای برسید. همان طور که گام اول را با ایده پردازی برداشته‌اید، بهتر است کمی خیال پردازی کنید و هدف خود را تا نهایت ممکن پیش ببرید.
  بعد از مشخص شدن هدف نهایی، زمان آن رسیده است که این مسیر را به چندین مسیر کوتاه تر بشکنید و در واقع چندین هدف کوتاه و بلند برای خود در نظر بگیرید. به عنوان مثال اگر قصد دارید به یک شهر دیگر سفر کنید، باید در مسیر خود مشخص کنید که به کدام یک از روستاها یا شهرستان‌ها خواهید رسید و هدف شما در آن جا چیست.
  در مرحله بعد، باید تحقیق کنید. داشتن یک ایده خام خوب است، اما به همان اندازه خطرناک است و ممکن است شما را از مسیر خارج کند. تحقیقات شامل بررسی‌های مختلف در مورد محصول و همچنین استقبال مشتریان از این محصول است. بهترین نقطه برای شروع تحقیق این است که از افراد خانواده و آشنایان خود بخواهید که در مورد ایده شما نظر دهند و اگر ایرادی در این مسیر وجود دارد، به شما متذکر شوند.

---

همچنین در فن بنیان می‌خوانید:

تجاری سازی طرح‌های شرکت‌های دانش بنیان 

طرح جهش تولید دانش بنیان چیست؟

---

•  ثبت ایده و ادعای مالکیت
  مرحله قبل نباید از محدوده خانواده و آشنایان قابل‌ اعتماد بیشتر شود، دلیل این موضوع هم ساده است، جلوگیری از افشای ایده. فراموش نکنید که ایده یک چیز جدید است و ذهن افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است. شاید شما به یک ایده رسیده باشید که افراد دیگر هرگز به آن فکر نکرده‌اند.
  بنابراین در مرحله سوم از راه اندازی استارتاپ دانش بنیان باید به سراغ ثبت ایده و ادعای مالکیت آن بروید. اگر ایده شما تکراری و برگرفته از سایر شرکت‌ها و کسب‌و‌کارهای ملی و بین المللی است، کار شما چندان سخت نیست و برای ثبت آن نیازی به مراحل سختی ندارید.
• تهیه نمونه اولیه
  ایده‌های مختلفی در قالب مفهوم استارتاپ دانش بنیان تعریف می‌شوند که انجام هر کدام از آن ها از یک مسیر متفاوت عبور می‌کند. برخی از این ایده‌ها، خدماتی هستند و نیازی به تهیه نمونه اولیه ندارند، برخی دیگر شامل نمونه‌های آزمایشگاهی می‌شوند، که اصلی‌ترین گام مربوط به همین تهیه نمونه اولیه است.
  پس در ابتدا مشخص کنید که محصول نهایی شما چه چیزی خواهد بود و آیا امکان تولید نمونه اولیه از آن وجود دارد؟ توجه داشته باشید که:
  • کارهای خدماتی، نیازی به تولید نمونه اولیه ندارند، اما تحقیقات در آن‌ها لازم است.
  • کارهای آزمایشگاهی به تولید نمونه اولیه وابسته هستند و تحقیقات نیز در آن‌ها لازم است.
  • ایده‌های اینترنتی برای تولید نمونه اولیه ساده‌تر هستند و باید با سرعت بیشتری انجام گیرد.
  • تولید نمونه اولیه برای یک محصول خاص، سخت‌تر است و باید از افشای آن جلوگیری شود.
  • تولید نمونه اولیه برای یک محصول باید همراه با تحقیق در مورد بازاریابی و نیاز مشتریان باشد.
  پس اگر مشخص کرده‌اید که محصول نهایی شما به چه صورتی است، باید ببینید که عکس العمل افراد جامعه نسبت به نمونه اولیه آن به چه صورت است. بنابراین، سعی کنید که چند نمونه اولیه تولید کنید که کیفیت آن ها برای عموم جامعه قابل قبول باشد.
•  عرضه نمونه به جامعه هدف کوچک و بررسی بازار                                                                                                                             

در گام دوم پیشنهاد دادیم که ایده خود را به افراد نزدیک و خانواده خود نشان دهید و نظر آن‌ها را بپرسید. اما در این مرحله، با توجه به این که ایده خود را ثبت کرده‌اید و می‌توانید ادعای مالکیت داشته باشید، می‌توانید جامعه هدف خود را توسعه دهید. چند مورد یا نمونه اولیه را تولید کنید (در مورد محصولات فیزیکی بهتر است 100 نمونه باشد)، و آن‌ها را در اختیار جامعه هدف خود قرار دهید و همزمان با آن، یک فرم نظرسنجی نیز در اختیار آن‌ها قرار دهید. از این افراد بخواهید که از محصول مورد نظر استفاده کنند و در مورد شرایط مختلف آن نظر دهند. فرم نظرسنجی می‌تواند شامل موارد کیفیت کاری محصول، کیفیت ظاهری محصول، کیفیت خدماتی محصول، قیمت مناسب برای محصول، پیشنهاداتی برای بالا بردن کیفیت کاری محصول، میزان تمایل مشتریان به محصول، احتمال موفقیت محصول در بازار، نیازها و نواقص عملکردی محصول باشد.

• ثبت ایده و محصول
  در مرحله قبل، ایده خود را به ثبت رسانده‌اید و این شانس را به خود داده‌اید که در مورد مالکیت آن ادعا داشته باشید. اما این ادعا نمی‌تواند شامل محصولات به دست آمده از آن باشد و ممکن است افرادی از محصولات مشابه با آن یا حتی از ویژگی‌های بهتر آن استفاده کنند. پس باید در مراجع قانونی نسبت به ثبت ایده و محصول خود اقدام کنید و مطمئن شوید که هیچ شخص دیگری از محصولات شما استفاده نمی‌کند.

• پیدا کردن سرمایه‌گذار
  یکی از مهم‌ترین مراحل و شاید بزرگ‌ترین چالش برای راه اندازی استارتاپ دانش بنیان، پیدا کردن یک سرمایه‌گذار برای پروژه است که بتواند ریسک سرمایه‌گذاری بر روی یک ایده نو را بپذیرد. در بالا به این نکته اشاره کردیم که استارتاپ‌ها همیشه با ایده‌های نو شروع نمی‌شوند و ممکن است در برخی از آن‌ها، ایده‌های تکراری یا ایده‌های اجرا شده در سایر کشورها پیاده‌سازی شود. بنابراین، شاید پیدا کردن یک سرمایه گذار بعد از مدتی امکان پذیر باشد، اما لازم است که نوع سرمایه گذاری آن‌ها نیز مشخص شود.
  در قسمت بالا به طور جامع در مورد استارتاپ دانش بنیان توضیح دادیم. لازم به ذکر است که استارتاپ‌ها، انواع مختلفی دارند که شامل استارتاپ‌های فعال در زمینه سبک زندگی، استارتاپ‌های کوچک در سطح مشاغل خانوادگی، استارتاپ‌های مقیاس پذیر، استارتاپ‌های فعال در زمینه شبکه‌های اجتماعی، استارتاپ‌های وابسته به شرکت‌های بزرگ و … می‌باشند.

مهم‌ترین شرایط محصولات یا خدمات دانش بنیان

همان طور که در مقاله‌های قبلی توضیح دادیم، مهم‌ترین مسئله در تائیدیه دانش بنیان، داشتن یک محصول یا خدمت هست که باید دارای سه شرط باشد که این موارد شامل:

1. سطح فناوری
2. مرحله تولید
3. طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه می‌باشد. بنابراین یک استارتاپ برای این که بتواند تبدیل به یک استارتاپ دانش بنیان شود این هست که محصولی تولید کند که دارای شرایط ذکر شده باشد. در واقع یک محصول که کپی برداری از آن سخت باشد و دارای پیچیدگی‌های فنی باشد.

محصولات استارتاپ دانش بنیان می‌تواند در حوزه‌های کشاورزی و صنایع غذایی، دارو و مواد پیشرفته، مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، تجهیزات پزشکی، سخت افزارهای برق و الکترونیک، فناوری اطلاعات و نرم افزارهای رایانه‌ای باشد.
شرکت‌های بزرگ دنیا، مانند شرکت اپل و یا شرکت گوگل که در حال حاضر جز غول‌های تولید کننده نرم افزار در دنیا شناخته می‌شوند در گذشته کار خود را به عنوان استارتاپ‌های کوچک شروع کرده بودند که طی چندین سال تعداد نفرات آن‌ها بسیار زیاد شده و دارای درامد بسیار بالایی هستند و عملا رقابت با این شرکت‌ها بسیار سخت شده است.
در واقع استارتاپ‌ها به مرور زمان می‌توانند کسب و کار دانش بنیان خود را داشته باشند و به واسطه این تائیدیه می‌توانند از حمایت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی از جمله وام‌های کم بهره، معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، معافیت‌های بیمه‌ای و سایر حمایت‌ها در جهت توسعه و پیشرفت کسب و کار خود استفاده نمایند.

در مجموع:

با توجه به توضیحات داده شده، یک استارتاپ برای این که بتواند تبدیل به یک استارتاپ دانش بنیان شود، باید محصولی تولید کند که هر سه شرط سطح فناوری، مرحله تولید، طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه را دارا باشد. در واقع استارتاپ دانش بنیان، باید دارای محصولی باشد که کپی برداری از آن سخت باشد و دارای پیچیدگی‌های فنی باشد. به طور کلی محصولات استارتاپ دانش بنیان می‌توانند در حوزه‌های کشاورزی و صنایع غذایی، دارو، مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، تجهیزات پزشکی، سخت افزارهای برق و الکترونیک و همچنین نرم افزارهای رایانه‌ای باشند.